Diagnostische referentieniveaus in de radiologie

Het Besluit Medische Blootstellingen van 13 februari 2020 stelt dat Diagnostische Referentieniveaus (DRN's , of DRL's: Diagnostic Reference Levels) moeten worden gebruikt als onderdeel van het optimalisatieproces. In het bijzonder dient de exploitant een onderzoek uit te voeren wanneer deze referentieniveaus systematisch worden overschreden.

Om de diagnostische referentieniveaus te bepalen,  worden er op nationale periodieke dosisstudies uitgevoerd. Deze studies bestaan uit het registreren van patiëntdoses voor bepaalde onderzoeken op elk toestel binnen iedere dienst.

De diagnostische referentieniveaus worden vastgesteld op basis van het 75e percentiel (P75) van de dosisverdeling voor alle toestellen, conform de aanbevelingen van de Europese Commissie (Radiation Protection 109) en de International Commission on Radiological Protection (ICRP Publication 135). Daarnaast wordt ook een streefwaarde bepaald op basis van het 50e percentiel (P50) van dezelfde dosisverdeling. Deze streefwaarde wordt beschouwd als een haalbare norm voor een standaardpatiënt, mits het gebruik van moderne beeldvormingstoestellen en een geoptimaliseerd acquisitieprotocol.

Om een vergelijking te maken met de diagnostische referentieniveaus en de streefwaarden, moet de lokale/typische waarde van een toestel worden bepaald. Deze typische waarde van een toestel is de mediaan (50e percentiel, P50) van een set dosisgegevens. Vervolgens wordt de typische waarde van het toestel vergeleken met de DRL en de streefwaarde. Daarnaast kunnen ook andere statistische parameters van de dosisgegevens van het toestel (bv. gemiddelde, spreiding …) worden gebruikt als onderdeel van het optimalisatieproces.

CT

Voor de CT-onderzoeken worden de diagnostische referentieniveaus (DRN's - DRLs Diagnostic Reference Levels) bepaald via de dosimetrische indicatoren CTDIvol (volumetric Computed Tomgraphy Dose Index) en DLP (Dose-Length Product) voor een onderzoek dat één enkele acquisitie omvat (enkelvoudig onderzoek). Bij het abdomen en thorax-abdomen wordt de DRL ook bepaald voor de DLP van een volledig onderzoek (één of meerdere acquisities).

Na afloop van de elfde iteratie van de dosisstudies voor CT onderzoeken (01/01/2021 – 31/12/2021) worden de waarden van de DRL aangepast. Deze waarden worden gepubliceerd in het technisch reglement van 20 oktober 2022 houdende diagnostische referentieniveaus in radiodiagnose met röntgenstraling en zijn hieronder vermeld. De volledige statistische analyse van de dosisstudies met extra informatie, is terug te vinden in het verslag - CT - iteratie 11.

Volwassenen

Procedure volwassenen CTDIvol (mGy) DLP (mGy.cm)
DRL Streefwaarde  DRL Streefwaarde 
Abdomen 8 7 490 380
Abdomen – volledig     570 420
Angio CT thorax 7,5 6,0 300 230
Hart (CCTA) - calciumscore 4 3 70 50
Hart (CCTA) - angiografie 20 15 300 230
Colon - acquisite rug 4,0 3,5 200 160
Colon - acquisite buik 2,5 2,0 160 120
Cervicale wervelzuil 25 18 450 350
Lumbale wervelzuil 26 20 600 450
Schedel (hersenen) 50 40 800 720
Sinussen 4,5 3 65 50
Thorax 6 5 210 175
Thorax-abdomen – volledig - - 800 600

 

Kinderen

Voor het bepalen van representatieve DRLs bij kinderen is het absoluut noodzakelijk om de parameters leeftijd, gewicht en lengte aan te geven, gezien de grote variatie in grootte tussen een boreling en een adolescent van 15 jaar. Het is aangeraden om gewichtscategorieën te gebruiken voor de classificatie van pediatrische patiënten, met uitzondering voor onderzoeken van het hoofd waar leeftijdscategorieën zijn aangeraden.

Een onderverdeling van de CTDIvol en de DLP op basis van gewicht was mogelijk, voor de onderzoeken van abdomen en thorax.  

Procedure kinderen Gewichts-categorie (kg) CTDIvol (mGy) - per acquisitie DRL (P75) DLP (mGy.cm) - volledig DRL (P75)
Abdomen < 5    
[5 ; 15[    
[15 ; 30[ 3,0 150
[30 ; 50[ 4,0 160
[50 ; 80[ 5,5 245
Thorax < 5    
[5 ; 15[ 1,5 35
[15 ; 30[ 2,0 55
[30 ; 50[ 3,0 100
[50 ; 80[ 5,0 200

 

Een onderverdeling van de CTDIvol en de DLP op basis van leeftijd was mogelijk voor de onderzoeken van de schedel (hersenen) en sinussen, voor de volledigheid worden ook de waarden voor abdomen en thorax toegevoegd (bij deze laatste twee onderzoeken worden gewichtscategorieën aangeraden).

Procedure kinderen Leeftijds-categorie (jaar) CTDIvol (mGy) - per acquisitie DRL (P75) DLP (mGy.cm) - volledig DRL (P75)
Schedel (hersenen) < 1  22 340
[1 ; 5[ 30 520
[5 ; 10[ 32 595
[10 ; 15[ 41 725
Sinussen < 1     
[1 ; 5[   50
[5 ; 10[ 3 55
[10 ; 15[ 4 60
Abdomen < 1     
[1 ; 5[ 2,0 100
[5 ; 10[ 3,0 150
[10 ; 15[ 6,0 280
Thorax < 1  1.2 25
[1 ; 5[ 1,5 35
[5 ; 10[ 2,0 55
[10 ; 15[ 3,0 100
Conventionele radiologie

De DRL's voor onderzoeken in de conventionele radiologie worden bepaald via aan de hand van de dosisindicator DAP (Dose Area Product – dosisoppervlakte-product) per opname.

Na afloop van de vierde iteratie van de dosimetriestudies voor de conventionele radiologie (01/11/2017 – 31/10/2020) worden de waarden van de DRL aangepast. Deze waarden worden gepubliceerd in het technisch reglement van oktober 2022 houdende diagnostische referentieniveaus in radiodiagnose met röntgenstraling en zijn hieronder vermeld. De volledige statistische analyse van de dosisstudies met extra informatie, is terug te vinden in het verslag RX – iteratie 4.

Volwassenen

Procedure volwassenen DAP (mGy.cm²) per opname
DRL Streefwaarde
Abdomen 1300  900
Bekken 1800 1000
Lumbale wervelzuil face 1500 800
Lumbale wervelzuil profiel 2500 1200
Lumbale wervelzuil 3/4 2000 1000
Thorax face (PA) 150 100
Thorax  profiel 400 250

 

DR-systemen (directe digitale radiografie – Direct Radiography) zijn veel meer gangbaar dan CR-systemen (fosforschermen, geïnformatiseerde radiografie – Computed Radiography) en radiografische films, die nu alleen een paar toestellen uitrusten. Gezien de dosis veel verandert in functie van het type detector (de dosis met een DR-detector kan 2 tot 3 lager liggen dan de dosis met een CR-detector), kan het daling van DRL’s verklaard worden uit het vervanging van CR-systemen door DR-systemen. In dosimetrisch opzicht wordt aanbevolen dat het relatieve aantal van DR-detectoren nog verhoogt.

Het Besluit Medische Blootstellingen van 13 februari 2020 vermeldt verder dat toestellen voor planaire radiografie met een beeldreceptor die gebruik maakt van fosforplaten (CR) of radiografische film, niet meer in dienst mogen gesteld worden vanaf maart 2022.

Kinderen

Voor kinderen was een onderverdeling van de DAP op basis van leeftijd mogelijk.

Procedure kinderen DAP (mGy.cm²) per opname
DRL
Leeftijd (jaar) < 1 1 - < 5 5 - < 10 10 - < 15
Abdomen 40 80 150 400
Thorax face 15 25 40 80
Thorax profiel 20 30 80 150

 

Een onderverdeling van de DAP op basis van gewicht was ook mogelijk.

Procedure kinderen DAP (mGy.cm²) per opname
DRL
Gewicht (kg)  < 5 5 - < 15 15 - < 30 30 - < 50 50 - < 80
Abdomen 40 80 150 400 800
Thorax face 15 25 40 80 100
Thorax profiel 20 30 80 150 300
Mammographie

Voor mammografieonderzoeken wordt de DRL in MGD (Mean Glandular Dose - GKD Gemiddelde klierweefseldosis) per opname uitgedrukt.

Na afloop van de vierde iteratie van de dosimetriestudies voor de mammografie (01/11/2017 – 31/10/2020) zijn de waarden van de DRL niet veranderd. Deze waarden worden gepubliceerd in het technisch reglement van 20 oktober 2022 houdende diagnostische referentieniveaus in radiodiagnose met röntgenstraling en zijn hieronder vermeld. De volledige statistische analyse van de dosisstudies met extra informatie, is terug te vinden in het verslag RX – iteratie 4.

De DRL voor de mammografie wordt bepaald op basis van het 95e percentiel van de verdeling van de waarden voor de MGD voor een gecomprimeerde borstdikte van 55 mm.

Een streefwaarde wordt ook gedefinieerd en kan als haalbare waarde beschouwd worden voor een standaard patiënt, bij gebruik van moderne beeldvormingstoestellen en een geoptimaliseerd acquisitieprotocol.

Mammographie MGD (mGy) per opname
DRL (P95) Streefwaarde
Alle beeldopnames 2,0 1,4

 

DRL’s en streefwaarden per gecomprimeerde borstdikte zijn hieronder vermeld en kunnen gebruikt worden voor optimalisatie doeleinden.

Gecomprimeerde borstdikte (mm) MGD (mGy) per opname
DRL (P95) Streefwaarde
32 1,6 0,9
45 1,8 1,1
53 2,1 1,3
60 2,4 1,5
75 3,2 1,8
90 4,0  2,3 

 

DR-systemen (directe digitale radiografie – Direct Radiography) zijn veel meer gangbaar dan CR-systemen (fosforschermen, geïnformatiseerde radiografie – Computed Radiography) en radiografische films, die nu alleen een paar toestellen uitrusten. Gezien de dosis veel verandert in functie van het type detector, wordt aanbevolen dat het relatieve aantal van toestellen voor mammografie die gebruik maken van DR-detectoren nog verhoogt.

Het Besluit Medische Blootstellingen van 13 februari 2020 vermeldt verder dat toestellen voor mammografie met een beeldreceptor die gebruik maakt van fosforplaten (CR) of radiografische film, niet meer in dienst mogen gesteld worden vanaf maart 2022.

Interventionele radiologie

Voor de interventionele procedures werden heel weinig gegevens geregistreerd tijdens de vierde iteratie van de dosimetriestudies (01/11/2017 - 31/10/2020). De definitie van de procedures, de onderzoeken waarvoor de registratie van de DAP is gevraagd, maar ook de manier waarop de gegevens werden geregistreerd, maken het moeilijker om deze gegevens te vergelijken en te analyseren en om de DRL's te berekenen.

Het wordt aanbevolen de “trigger levels” te gebruiken die beschikbaar zijn in de wetenschappelijke literatuur om de deterministische effecten van blootstelling tijdens interventionele procedures te vermijden. Ten slotte is het heel belangrijk te vermelden dat een aantal ontvangen gegevens groter zijn dan deze grenswaarde en dat corrigerende acties noodzakelijk zijn om dergelijke gevallen zoveel mogelijk te vermijden.

Verslagen

CT scan

Conventionele radiologie, mammografie en interventionele radiologie

Nuttige links

Contact

Contactgegevens: patientdose@fanc.fgov.be

 

 

Laatst aangepast op: 15/01/2025