Het nucleair en radiologisch noodplan (koninklijk besluit van 1 maart 2018) heeft tot doel de coördinatie van de acties te verzekeren die ter bescherming van de bevolking en het leefmilieu moeten worden genomen bij een radiologische noodsituatie die het Belgische grondgebied rechtstreeks of onrechtstreeks bedreigt. Het beschrijft de opdrachten die de verschillende organismen en diensten, ieder binnen hun wettelijke en reglementaire bevoegdheid, in voorkomend geval, dienen uit te voeren. Het beschrijft de algemene organisatie, de voorbereidingszones, de acties ter bescherming van de bevolking en het leefmilieu,…

Het vorige nationale nucleair en radiologisch noodplan dateert van 2003. Nieuwe inzichten verkregen naar aanleiding van evaluaties van diverse oefeningen en reële incidenten in binnen- en buitenland (o.a IRE 2008 en Fukushima 2011) werden opgenomen in dit geactualiseerd nucleair en radiologisch noodplan: dit gebeurde in 2018.Tevens werd er rekening gehouden met nationale en internationale wetenschappelijke vaststellingen (oa. Hoge gezondheidsraad), internationale richtlijnen en aanbevelingen.

Bij de redactie van dit noodplan werden diverse werkgroep opgericht. Tevens was er consultatie van diverse nationale en internationale partners, de Hoge Gezondheidsraad, Greenpeace, socio-economische groeperingen (Stora en Mona), Europese commissie…

Uitgangsprincipes

Het nucleair en radiologisch noodplan is complementair aan de huidige bestaande noodplannen in België. Het is een kaderplan dat de algemene organisatorische en leidende principes bevat voor de voorbereiding, het crisisbeheer en de nazorg van een noodsituatie. Dit plan wordt verder aangevuld met specifieke procedures. Zo zal het nationale nucleair en radiologisch noodplan onder andere verder worden geoperationaliseerd in de provinciale en gemeentelijke noodplannen. Aangezien elke noodsituatie uniek is (lozing, meteo, perceptie van de bevolking, evolutie van de gebeurtenis…) werd de nodige flexibiliteit voor het crisisbeheer ingebouwd in het noodplan.

2018: actualisering van het noodplan

In het nucleair en radiologisch noodplan werden met name de volgende nieuwe bepalingen geïntegreerd:

• De indeling van een noodsituatie in drie fasen: noodsituatie, overgangsfase en nazorgfase. Dit geeft een beter overzicht in het verloop van de noodsituatie en de daaraan gekoppelde opdrachten van de verschillende betrokken diensten. Dit maakt een geharmoniseerde aanpak van de situatie mogelijk, de werkzaamheden en de beslissingen van de verschillende diensten zullen immers beter op elkaar worden afgestemd.
• Een verduidelijking van de rol van de lokale actoren (burgemeester en gouverneur): onder bepaalde voorwaarden kunnen zij zelf de eerste maatregelen nemen die nodig zijn om de bevolking en het leefmilieu te beschermen.
• Een harmonisatie van het toepassingsgebied van het noodplan naar alle Belgische installaties van klasse I en alle buitenlandse installaties op minder dan 100 km van de grens.
• De uitvoering van beschermingsmaatregelen voor elke nucleaire site. Het geactualiseerde noodplan introduceert het concept voorbereidingszones, waarbinnen verder noodplanningszones en uitbreidingszones worden bepaald.
• Een verder operationalisering van de afspraken met de buurlanden op basis van contacten tussen homologe organisaties.

Betrokken partijen

Het beheer van een nucleaire of radiologische noodsituatie impliceert een nauwe samenwerking tussen de verschillende actoren van verschillende bestuursniveaus (gemeentelijk, provinciaal, regionaal, federaal en internationaal).

Op federaal niveau beheert de minister van Binnenlandse Zaken de crisis (via het Crisiscentrum), maar ook de ministers van Volksgezondheid, Werkgelegenheid en Arbeid, Landbouw, Buitenlandse Zaken, Financiën, Defensie, Economische zaken, Energie, ….

Men moet ook rekening houden met de gewesten, provincies en gemeenten, maar ook andere instellingen worden best ingelicht, zoals het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV), het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI), het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK • CEN), het Rode Kruis en natuurlijk het FANC en zijn filiaal Bel V.

Op internationaal niveau worden de Europese Commissie en het IAEA geïnformeerd.

Rol van het FANC

Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) en zijn filiaal Bel V werken mee aan het opstellen en bijwerken van het nucleair en radiologisch noodplan in België.

Het FANC neemt deel aan diverse deskundigengroepen belast met de uitvoering van taken voorzien in het noodplan.

• Het FANC neemt, samen met deskundigen van Bel V, deel aan de werkzaamheden van de evaluatiecel. Deze cel bestaat uit specialisten in het nucleair risico en evalueert de radiologische toestand op technisch en wetenschappelijk vlak om een advies te kunnen geven aan de beheerscel over de uit te voeren beschermingsmaatregelen voor de bevolking en het leefmilieu.
• Het Agentschap is belast met de organisatie van de meetcel van het noodplan. Deze cel heeft als taak alle mogelijke menselijke en materiële middelen in te schakelen om de radiologische besmetting van een grondgebied te karakteriseren als gevolg van afgezette radioactieve stoffen. Alle meetresultaten wordt overgebracht naar de evaluatiecel, waar ze worden geanalyseerd en geïnterpreteerd.
• Tot slot nemen de communicatiedeskundigen van het FANC ook deel aan de werkzaamheden van de informatiecel belast met de crisiscommunicatie naar de media en de bevolking.

De cellen die deel uitmaken van het federaal noodplan vergaderen op het Coördinatie- en crisiscentrum van de regering, gevestigd te Brussel.

Meer weten

• Regelgeving: Koninklijk besluit van 1 maart 2018 - Nucleair en radiologisch noodplan voor het Belgisch grondgebied
• www.nucleairrisico.be