Het nucleair en radiologisch noodplan (koninklijk besluit van 16 juni 2024) heeft tot doel de coördinatie van de acties te verzekeren die ter bescherming van de bevolking en het leefmilieu moeten worden genomen bij een radiologische noodsituatie die het Belgische grondgebied rechtstreeks of onrechtstreeks bedreigt.
Het beschrijft de opdrachten die de verschillende organismen en diensten, ieder binnen hun wettelijke en reglementaire bevoegdheid, in voorkomend geval, moeten uitvoeren. Het beschrijft de algemene organisatie, de voorbereidingszones, de acties ter bescherming van de bevolking en het leefmilieu, …
Het eerste nucleair noodplan werd gepubliceerd in 1991 en werd sindsdien nog 3 keer aangepast: in 2003, in 2018 met een zeer grondige herziening en in 2024 met een beperkte actualisatie. Zo werden in de meest recente versie ook het Belgisch grondgebied in de Noordzee en de exclusieve economische zone mee opgenomen. Daarnaast wordt voor een aantal gevallen het noodplan niet meer meteen geactiveerd: alle transportongevallen met radiologische stoffen worden nu steeds (eerst) op lokaal niveau beheerd en kwaadwillige en terroristische daden vallen nu onder het nationaal noodplan terrorisme.
Uitgangsprincipes
Het nucleair en radiologisch noodplan is complementair aan de huidige bestaande noodplannen in België. Het is een kaderplan dat de algemene organisatorische en leidende principes bevat voor de voorbereiding, het crisisbeheer en de nazorg van een noodsituatie. Dit plan wordt verder aangevuld met specifieke procedures. Zo zal het nationale nucleair en radiologisch noodplan onder andere verder worden geoperationaliseerd in de provinciale en gemeentelijke noodplannen. Aangezien elke noodsituatie uniek is (lozing, meteo, perceptie van de bevolking, evolutie van de gebeurtenis…) werd de nodige flexibiliteit voor het crisisbeheer ingebouwd in het noodplan.
Betrokken partijen
Het beheer van een nucleaire of radiologische noodsituatie impliceert een nauwe samenwerking tussen de verschillende actoren van verschillende bestuursniveaus (gemeentelijk, provinciaal, regionaal, federaal en internationaal).
Op federaal niveau beheert de minister van Binnenlandse Zaken de crisis (via het Nationaal Crisiscentrum), maar ook andere ministers spelen een rol: Volksgezondheid, Werkgelegenheid en Arbeid, Landbouw, Buitenlandse Zaken, Financiën, Defensie, Economische zaken, Energie, …
Men moet ook rekening houden met de gewesten, provincies en gemeenten, maar ook andere instellingen worden ingelicht, zoals het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV), het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI), het nucleair studiecentrum SCK CEN, het Rode Kruis en natuurlijk het FANC en zijn technisch filiaal Bel V.
Op internationaal niveau worden de Europese Commissie en het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) geïnformeerd.
Rol van het FANC
Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) en zijn filiaal Bel V werken mee aan het opstellen en bijwerken van het nucleair en radiologisch noodplan in België.
Het FANC neemt deel aan diverse deskundigengroepen belast met de uitvoering van taken opgenomen in het noodplan.
- Het FANC neemt, samen met deskundigen van Bel V, deel aan de werkzaamheden van de evaluatiecel. Deze cel bestaat uit specialisten in het nucleair risico en evalueert de radiologische toestand op technisch en wetenschappelijk vlak om een advies te kunnen geven aan de beheerscel over de uit te voeren beschermingsmaatregelen voor de bevolking en het leefmilieu.
- Het Agentschap is belast met de organisatie van de meetcel van het noodplan. Deze cel heeft als taak alle mogelijke menselijke en materiële middelen in te schakelen om de radiologische besmetting van een grondgebied als gevolg van afgezette radioactieve stoffen te karakteriseren. Alle meetresultaten wordt overgebracht naar de evaluatiecel, waar ze worden geanalyseerd en geïnterpreteerd.
- De communicatiedeskundigen van het FANC nemen ook deel aan de werkzaamheden van de informatiecel belast met de crisiscommunicatie naar de media en de bevolking.
- Tot slot zetelt het FANC in een nieuw opgerichte internationale cel en neemt een afgevaardigde van het FANC deel aan het Federaal Coördinatiecomité (COFECO).
De cellen die deel uitmaken van het federaal noodplan vergaderen op het Nationaal Crisiscentrum (NCCN), gevestigd in Brussel.
Meer weten
- Regelgeving: Koninklijk besluit van 16 juni 2024 - Nucleair en radiologisch noodplan voor het Belgisch grondgebied, de territoriale zee en de exclusieve economische zone
- www.nucleairrisico.be