'Klokkenluiderswet': doe een melding

De wet die gewoonlijk de 'klokkenluiderswet' wordt genoemd, is de wet van 28 november 2022 betreffende "de bescherming van melders van inbreuken op het Unie- of nationale recht vastgesteld binnen een juridische entiteit in de private sector". Deze wet is de omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn (EU) 2019/1937 van 23 oktober 2019. Hoofddoel is een hoog niveau van bescherming te bieden aan personen die binnen een juridische entiteit in de private sector schendingen van de EU-wetgeving op een groot aantal gebieden, waaronder stralingsbescherming en nucleaire veiligheid, melden. Het is het onderwerp van een overeenstemming tussen de federale Ombudsman en het FANC.

Onder bescherming wordt verstaan maatregelen tegen mogelijke represailles, bedreigingen en pogingen tot represailles tegen de klokkenluider, zijn familieleden of de onderneming waartoe hij behoort.

Een juridische entiteit in de private sector is elke organisatie met of zonder rechtspersoonlijkheid die een of meer specifieke activiteiten uitoefent. De federale openbare lichamen en de politie ressorteren van hun kant onder de wet van 8 december 2022 betreffende de meldingskanalen en de bescherming van de melders van integriteitsschendingen in de federale overheidsinstanties en bij de geïntegreerde politie.

Een melding indienen bij het Agentschap?

Veelgestelde vragen

In welke gevallen kan een melding aan het Agentschap worden gedaan?

Het Agentschap is de bevoegde autoriteit voor alle rapporten over stralingsbescherming en nucleaire veiligheid. Het is de bevoegde autoriteit voor inbreuken betreffende onrechtmatige handelingen of tekortkomingen met betrekking tot de regelgeving inzake stralingsbescherming en nucleaire veiligheid.

De klokkenluider kan zich tot het Agentschap wenden indien hij meent dat er geen passend gevolg is gegeven aan zijn interne melding, d.w.z. wanneer hij aan de alarmbel heeft getrokken via de interne kanalen die door zijn werkgever ter beschikking zijn gesteld.

Indien de melding "ook" betrekking heeft op andere toepassingsgebieden, is het Agentschap verplicht de informatie via de federale coördinator door te geven. Deze laatste zal de melding in kwestie dan doorsturen naar de betrokken bevoegde autoriteiten en de melder hiervan in kennis stellen.

Wat is een melding?

Een melding moet betrekking hebben op feiten die zich in een private organisatie hebben afgespeeld en waarvan de kennisneming in een beroepsmatige context heeft plaatsgevonden. De wet maakt een onderscheid tussen interne en externe meldingen.

  • Een interne melding is een melding binnen de onderneming.
  • Een externe melding is de mondelinge of schriftelijke mededeling van informatie over schendingen aan de federale coördinator of de bevoegde autoriteiten.

Elke melding betreffende een rechtspersoon uit de private sector die aan het Agentschap wordt overgemaakt, valt onder de categorie van de externe meldingen.

Wat wordt niet als een melding beschouwd?

Worden niet als een melding beschouwd:

  • een melding die uitsluitend op uw situatie of persoonlijk belang betrekking heeft en bijgevolg geen bedreiging vormt voor of geen afbreuk doet aan het algemeen belang
  • een melding in verband met pesterijen of geweld op de werkplek. Dergelijke feiten moeten worden gesignaleerd aan de vertrouwenspersoon welzijn of aan een preventieadviseur
  • een melding inzake discriminatie of racisme. Dergelijke feiten moeten worden gemeld aan Unia. 
  • een melding met betrekking tot politiezaken. Deze moeten worden gesignaleerd aan het Comité P. 
  • een melding met betrekking tot feiten die verband houden met de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Deze moeten worden gesignaleerd aan het Comité R. 
Wie kan aangifte doen en beschermd worden?

Iedere werknemer in de particuliere sector die informatie heeft over schendingen in een professionele context kan deze melden. Een werknemer wordt gedefinieerd als:

  • werknemers, inclusief ambtenaren, die in het kader van hun beroepsactiviteit een inbreuk in een private onderneming ontdekken,
  • zelfstandigen,
  • aandeelhouders, leden van het bestuurs-, leidinggevende of toezichthoudende orgaan van een vennootschap, met inbegrip van niet-uitvoerende leden,
  • vrijwilligers en stagiairs, betaald of onbetaald,
  • contractanten, onderaannemers en leveranciers,
  • voormalige werknemers,
  • toekomstige werknemers (voor informatie verkregen tijdens het aanwervingsproces of andere precontractuele onderhandelingen).
Wie wordt er beschermd?

Niet alleen de klokkenluider wordt beschermd, maar ook degenen die als facilitator optreden, hun collega's of familieleden, of de bedrijven waarvan zij eigenaar zijn of waarvoor zij werken.

Een facilitator is elke natuurlijke persoon die een melder tijdens de meldingsprocedure bijstaat en wiens hulp vertrouwelijk dient te zijn.

Wie ziet toe op de bescherming van de betrokkenen?

Het is de federale coördinator die zorgt voor de bescherming van de betrokken personen.

Elke klokkenluider die zich slachtoffer voelt of met represailles wordt bedreigd, kan een met redenen omklede klacht indienen bij de federale coördinator, die een buitengerechtelijke beschermingsprocedure opstart.
Meer informatie: Bescherming tegen vergeldingsmaatregelen.

Wat zijn de voorwaarden om voor de bescherming in aanmerking te komen?

Om de door de wet geboden bescherming te genieten, moet de klokkenluider aan de volgende voorwaarden voldoen:

  • te goeder trouw hebben gehandeld,
  • redelijke gronden hebben om aan te nemen dat de gemelde informatie op het moment van de melding waar was,
  • de wettelijk voorgeschreven meldingsprocedure hebben gevolgd.

De klokkenluider is niet beschermd als de melding is gebaseerd op valse informatie of op informatie die is verkregen als gevolg van een misdrijf.

Klokkenluiders die anoniem informatie hebben gemeld, komen de facto niet in aanmerking voor bescherming.

Welke vertrouwelijkheidsmaatregelen neemt het Agentschap?

Overeenkomstig de wet heeft binnen het Agentschap alleen de meldingsbeheerder toegang tot de persoonsgegevens in verband met de melding. De voor de ontvangst van meldingen opgezette kanalen worden ontworpen, opgezet en beheerd op een veilige manier die de vertrouwelijkheid van de identiteit van de melder en van de eventueel vermelde derde partij waarborgt.

Privacyverklaring | FANC - Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (fgov.be)

Deze vertrouwelijkheidsmaatregelen gelden zowel voor de klokkenluider als voor eenieder die bij de melding betrokken is. 

Uitzondering: in geval van een gerechtelijk onderzoek kan de bevoegde autoriteit zich genoodzaakt zien de identiteit van de melder mee te delen; deze zal daarvan vooraf op de hoogte worden gebracht.

Hoe zit het met de vertrouwelijkheid van de betrokkenen?

Een "betrokkene" is iedere natuurlijke of rechtspersoon die in de melding of openbaarmaking wordt genoemd als de persoon aan wie de inbreuk wordt toegeschreven of met wie die persoon in verband wordt gebracht.

Deze vertrouwelijkheidsmaatregelen gelden zowel voor de klokkenluider als voor eenieder die bij de melding betrokken is.

De bevoegde autoriteiten zien erop toe dat de identiteit van de betrokken personen wordt beschermd zolang het onderzoek naar aanleiding van de melding of de openbaarmaking loopt.

Hoe doet u een melding?

Personen die inbreuken willen melden, kunnen gebruikmaken van het meldingskanaal van hun bedrijf als dat bestaat: dit is een interne melding. Zij kunnen de inbreuk ook rechtstreeks melden aan de bevoegde autoriteit of aan de federale coördinator. 

Is een anonieme melding toegestaan?

De wet staat anonieme meldingen toe, d.w.z. meldingen waarbij niemand, zelfs niet de meldingsbeheerder, de identiteit van de melder kent.

Door zijn aard impliceert een anonieme melding dat de melder niet kan worden beschermd. Ook over de opvolging van de melding kan hem niets worden meegedeeld.

Hoe verricht u een melding bij het Agentschap?

Het Agentschap heeft verschillende kanalen voor het verrichten van een melding opgezet. Zo kan de melding gebeuren via:

Als de melding niet anoniem is, zijn de volgende persoonlijke gegevens vereist: naam, voornaam, postadres, telefoon en e-mailadres. Deze informatie is nodig om met de melder contact op te nemen voor eventuele bijkomende informatie en om de follow-up en het eindresultaat van de melding mee te delen overeenkomstig de wet.

Indien deze informatie niet volledig of onjuist is, wordt de melding als anoniem beschouwd.

Waar moet men in geval van represailles een klacht indienen?

Elke remedie in geval van represailles moet worden ingesteld bij de Arbeidsrechtbank overeenkomstig artikel 578 van het Gerechtelijk Wetboek.

Zowel in het geval van een interne melding als in dat van een externe melding of openbaarmaking ziet het Federaal Instituut voor de bescherming en de bevordering van de rechten van de mens erop toe dat de ondersteunende maatregelen worden toegepast. Het vormt het centrale informatiepunt voor de bescherming van klokkenluiders.

Wordt de melder aansprakelijk gesteld?

Een melding of openbaarmaking verricht conform de wet van 28 november 2022 betreffende de bescherming van melders van inbreuken op het Unie- of nationale recht vastgesteld binnen een juridische entiteit in de private sector vormt geen zware fout, bedrog of gewoonlijk lichte fout die aanleiding kan geven tot burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de werknemer, ongeacht de motivatie van de werknemer.

Dit is op voorwaarde dat de melder redelijke gronden had om aan te nemen dat de melding of openbaarmaking van dergelijke informatie noodzakelijk was om een schending krachtens deze wet aan het licht te brengen. Onder dezelfde voorwaarden kunnen tegen deze personen geen burgerrechtelijke, strafrechtelijke of disciplinaire maatregelen worden genomen, noch enige professionele sanctie worden opgelegd, omwille van deze melding of openbaarmaking.

Welke structuren bestaan er op federaal niveau?
  • Federale coördinatortoegewezen.
    De rol van de federale coördinator bestaat erin de meldingsprocedure voor klokkenluiders te faciliteren. De federale coördinator is verantwoordelijk voor het ontvangen van externe meldingen van schendingen, het onderzoeken van de ontvankelijkheid ervan en het bestaan van een redelijk vermoeden dat de gemelde schending heeft plaatsgevonden en, indien dit het geval is, het doorsturen van de melding naar de bevoegde autoriteit voor verder onderzoek.
    Website van de federale coördinator : Federaalombudsman.be.

  • Het Federaal Instituut voor de bescherming en de bevordering van de rechten van de mens
    Het Federaal Instituut voor de bescherming en de bevordering van de rechten van de mens streeft naar een samenleving waarin de mensenrechten van alle mensen gelijkelijk worden gerespecteerd.
    Contactgegevens: FIDM-IFDH.

Algemene beschrijving van het traject dat een melding bij het Agentschap aflegt

Het Agentschap behandelt elke ontvangen melding volgens onderstaande stappen:

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen het geval waarin het Agentschap rechtstreeks wordt geïnformeerd via de externe meldingskanalen die het heeft ingesteld en het geval waarin het Agentschap door de federale coördinator op de hoogte wordt gebracht van een inbreuk.

Beschrijving van het traject wanneer de externe melding binnenkomt via de door het Agentschap ingestelde externe meldkanalen

  1. Beveiligde ontvangst van een rechtstreeks door het Agentschap ontvangen externe melding
  2. Verzending van een ontvangstbevestiging als de melder bekend is
  3. De federale coördinator wordt op de hoogte gebracht van de ontvangst van een externe melding
  4. Er wordt nagaan of er andere bevoegde autoriteiten bij betrokken zijn en zo nodig worden zij via de federale coördinator in kennis gesteld en wordt er met hen gecoördineerd
  5. Er wordt voor een opvolging van de melding gezorgd
  6. Er wordt feedback gegeven en het eindresultaat wordt meegedeeld aan de melder als deze laatste bekend is.

Beschrijving van de procedure wanneer de externe melding via de federale coördinator wordt ontvangen

  1. Beveiligde ontvangst van de door de federale coördinator doorgestuurde externe melding
  2. Verzending van een ontvangstbevestiging naar de federale coördinator
  3. Er wordt voor een opvolging van de melding gezorgd
  4. Er wordt feedback gegeven en het eindresultaat wordt meegedeeld aan de melder en de federale coördinator

 

 

Laatst aangepast op: 13/06/2023