- Identificatie van de verontreinigde sites in België
- Wat zijn de risico's ?
- De antropogene radonrisicozones
- Wat is het reglementair kader ?
- Het milieutoezicht op de verontreinigde sites
- Informatie voor professionelen
De « NORM » industrieën (Naturally Occuring Radioactive Materials) kunnen eventueel de oorzaak vormen van bodem verontreiniging, in het bijzonder wanneer NORM-reststoffen werden gestort of als opvullingsmateriaal op een ongecontroleerde manier werden gebruikt.
1. Identificatie van de verontreinigde sites in België
Er zijn in België een aantal sites die door de historische activiteiten van de NORM-industrie werden verontreinigd. Daarnaast vormen de informatie die aan het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) door de bevoegde gewestelijke overheden inzake bodemverontreiniging werd overgemaakt, de gegevens verzameld in het kader van de activiteiten van toezicht op het grondgebied door het FANC, de historische gegevens, etc. eveneens bronnen voor de identificatie van (potentieel) verontreinigde sites.
Onder de NORM verontreinigde sites, vindt men o.a.:
- de met de fosfaatindustrie gerelateerde sites: de oevers en de rivierbodem van de Winterbeek en de Grote Laak, de (fosfor)gipsstorten, enz.
- sommige stortplaatsen van de staal- en non-ferro-industrie
Er bestaan ook verontreinigde sites die niet met de NORM-industrie gerelateerd zijn:
- de sites verbonden met de vroegere radiumextractie in Olen
- de sites verontreinigd door kunstmatige radioactieve stoffen uit de nucleaire industrie
2. Wat zijn de risico's ?
De verontreinigingsgraad die op deze verschillende sites werd nagemeten is vaak beperkt en veroorzaakt geen acute risico's. Een meerderheid van deze sites is met radium verontreinigd; het meest significant risico is dan de blootstelling aan radon in geval van bebouwing op de betrokken site; zowel arbeidsplaatsen als woningen.
Bovendien moeten beschermingsmaatregelen worden nageleefd indien graafwerken op de site worden uitgevoerd – in het bijzonder om inhalatie en ingestie van radioactieve stoffen door de werknemers te beperken.
Een opvolging van het grondwater kan ook noodzakelijk zijn.
3. Antropogene radonrisicozones
De verontreinigde sites die een significante blootstelling aan radon zouden kunnen veroorzaken worden door het FANC als antropogene radonrisicozones beschouwd. De lijst van de overeenkomstige kadastrale percelen werd in 2011 in het Belgische Staatsblad gepubliceerd. Deze lijst omvat de met radium verontreinigde sites die een significante radonexhalatie aantonen.
Indien een site als antropogene radonrisicozone wordt beschouwd, betekent dat niet noodzakelijk dat de bebouwing van gebouwen daar verboden is : echter, indien wordt gebouwd op deze percelen, moeten gepaste preventiemaatregelen tegen radon worden voorzien en een opvolging van de radonconcentratie gebeuren.
4. Reglementair kader
De Vlaamse, Waalse en Brusselse gewesten hebben elk gedetailleerde regelgevingen inzake bodemverontreiniging ontwikkeld. Deze regelgevingen zijn echter niet van toepassing op de radioactieve verontreinigingen, aangezien radioactiviteit een federale bevoegdheid is.
Het Algemeen Reglement voor de bescherming tegen ioniserende stralingen (ARBIS) geeft aan het FANC wel bepaalde bevoegdheden in geval van identificatie van een radioactieve bodemverontreiniging, maar doet bijvoorbeeld geen uitspraak over de vraag van de verantwoordelijkheden: wie is verantwoordelijk voor het uitvoeren van de karakteriseringsonderzoeken en van de eventuele sanerings- of beheersmaatregelen op de site?
Om aan deze tekortkomingen tegemoet te komen, heeft het FANC een voorontwerp van wetsvoorstel voorgesteld aan haar voogdij in 2011; dit voorontwerp werd sterk geïnspireerd door de gewestelijke regelgevingen inzake bodemverontreiniging. Radioactieve besmetting gaat bijna altijd gepaard met andere besmettingen, zoals bijvoorbeeld door zware metalen: coherentie tussen de federale en de regionale aanpak is dus noodzakelijk. De wet van 20/11/2022 betreffende het beheer van bodems verontreinigd door radioactieve stoffenwet werd begin 2023 gepubliceerd [link] en de uitvoeringsbesluiten worden momenteel uitgewerkt
5. Milieutoezicht op de verontreinigde sites
Het FANC heeft een aantal milieumetingen op en rond de gekende verontreinigde sites uitgevoerd: analyse van radioactiviteit in de bodem en in het grondwater, radonmetingen in de bodem of aan de oppervlakte. Deze metingen worden elk jaar samengevat en gepubliceerd in de verslagen van het radiologische toezicht van het FANC.
Een aantal verontreinigde of potentieel verontreinigde sites werden in het radiologisch toezichtsprogramma op het grondgebied van het FANC opgenomen en worden regelmatig opgevolgd.