In het kader van zijn missie met betrekking tot de waarborgen op het gebied van nucleaire non-proliferatie (Safeguards) is het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) de laatste jaren bijzonder actief geweest in de invoering en bevordering van de aanpak van de ‘Safeguards by Design’ (SBD) in België. SBD wordt door het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) gedefinieerd als een aanpak waarbij al in een vroeg stadium van het ontwerpproces van een nucleaire installatie rekening wordt gehouden met safeguards. In dit stadium is het immers mogelijk de optimale ontwerpopties in termen van economische en operationele factoren, nucleaire veiligheid en nucleaire beveiliging te identificeren; dit alles met inachtneming van de internationale garanties.
Om het beheer van safeguards en de “3S”-interface (Safety/Security/Safeguards) zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, heeft het FANC zich er de afgelopen jaren van vergewist dat de exploitanten bij nucleaire projecten in België vanaf de voorontwerpfase systematisch rekening houden met de verplichtingen inzake safeguards. Eind 2018, organiseerde het FANC - in samenwerking met het IAEA en Euratom - een workshop over de SBD teneinde de exploitanten van Belgische nucleaire installaties van klasse I hierover te informeren en te sensibiliseren.
Het FANC werkt samen met de bevoegde Finse autoriteit, het STUK, om de uitwisseling van ervaringen op het gebied van SBD te bevorderen en de internationale gemeenschap bewust te maken van dit onderwerp. In 2021 werd een eerste "White Paper" gepubliceerd waarin de ervaringen van beide toezichthouders op het gebied van SBD werden samengevat. In 2023 hebben het FANC en het STUK deze thematiek opnieuw besproken door gezamenlijk een nieuw document te publiceren: 'Safeguards by Design, Finnish & Belgian experiences on contributing to the peaceful use of nuclear material during the entire facility lifecycle'.
Deze documenten identificeren reflectiepunten en nodigen potentiële partners op internationaal niveau (uit de regulerende sector, de industriële sector, de nucleaire ontwerp- en bouwsectoren, enz…) uit om met het FANC en het STUK samen te werken.
Wat zijn de Safeguards by Design ?
SBD is een aanpak die de integratie mogelijk maakt van internationale aanbevelingen en verplichtingen inzake safeguards reeds in de (voor-)ontwerpfase van bouwprojecten van nucleaire installaties. Vóór de invoering van de SBD-aanpak werd de integratie van deze aanbevelingen en verplichtingen pas na het ontwerp of zelfs na de bouw van de nucleaire installaties overwogen. De SBD-benadering kan ook worden toegepast in het kader van wijzigings- en ontmantelingsprojecten van bestaande installaties.